Η αλματώδης εξέλιξη και διάχυση των τεχνολογικών μέσων αποτελεί αναμφισβήτητα το κύριο χαρακτηριστικό της εποχής μας. Μεταξύ των άλλων τεχνολογικών επιτευγμάτων, η διάδοση της κινητής τηλεφωνίας και του διαδικτύου θεωρείται από πολλούς ως η κυριότερη «κατάκτηση» των τελευταίων τριάντα χρόνων. Υπολογίζεται μάλιστα πως μέχρι το 2025 οι συνδρομητές κινητής τηλεφωνίας θα ανέρχονται παγκοσμίως στα 5,9 δισεκατομμύρια. Η εκπαίδευσή, η πληροφόρησή, η διασκέδαση, οι επαγγελματικές ενασχολήσεις και, φυσικά, το σύνολο των κοινωνικών επαφών είναι πλέον άρρηκτα συνδεδεμένες με την καθημερινή χρήση των κινητών τηλεφώνων και του διαδικτύου. Ο κόσμος μας μεγαλώνει και ενώνεται με γρήγορους ρυθμούς που συμπαρασύρουν σχεδόν όλες τις καθημερινές μας πρακτικές και σχέσεις. Φαίνεται πως όσο ο ελεύθερος χρόνος μας περιορίζεται, τόσο αναζητούμε έναν ηλεκτρονικό τρόπο επιβίωσης σε μια πραγματικότητα που γίνεται όλο και περισσότερο απαιτητική.
Όπως είναι φυσικό, η οικογενειακή ζωή υφίσταται τις πιέσεις του σύγχρονου τρόπου ζωής. Τα ευρήματα μιας πρόσφατης δειγματοληπτικής έρευνας έδειξαν πως ο ποιοτικός χρόνος που περνούν μαζί τα μέλη μιας μέσης οικογένειας περιορίζεται στα 48 λεπτά ημερησίως. Οι γονείς και τα παιδιά δεν αποτελούν λοιπόν εξαίρεση στον «κανόνα» μιας φρενήρους καθημερινότητας που μας θέλει όλους, λίγο ως πολύ, εξαρτημένους – ή ακόμα χειρότερα εθισμένους – από την χρήση κινητών τηλεφώνων. Πόσο όμως επικίνδυνη μπορεί να αποδεδειχθεί αυτή η όψη του σύγχρονου βίου; Είναι άραγε ωφέλιμο να αυξηθούν οι ώρες του ποιοτικού χρόνου που περνούν καθημερινά οι γονείς με τα παιδιά τους;
Είναι γεγονός πως οι επικοινωνιακές, μαθησιακές και κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών αναπτύσσονται πάντα σε συνάρτηση με την συμβολή των γονιών στην ανατροφή τους. Τα παιδιά μαθαίνουν από τους γονείς, παίζοντας, συζητώντας, διαβάζοντας παραμύθια και τραγουδώντας μαζί τους. Σε συνθήκες έλλειψης χρόνου και «ηλεκτρονικής» εξάρτησης, πόσο εύκολο είναι να αποκτηθούν αυτές οι δεξιότητες που τόσο έχουν ανάγκη τα παιδιά προκειμένου ώστε να ανταποκριθούν στον καταιγισμό των πληροφοριών και των ερεθισμάτων που δέχονται;
Θεωρώντας αυτονόητες τις απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, θα αρκεστούμε στις επόμενες γραμμές στο να υποδείξουμε τρόπους επικοινωνίας των γονιών με τα παιδιά που μπορούν να διασκεδάσουν τους μεν, να εκπαιδεύσουν τα δε και να καταστήσουν λελογισμένη την χρήση της τεχνολογίας.

Πως θα αναπτύξετε τις επικοινωνιακές δεξιότητες των παιδιών σας;
1. Παίξτε παιχνίδια που δεν έχουν σχέση με την τεχνολογία
Το τραγούδι μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη των επικοινωνιακών δεξιοτήτων ενός παιδιού. Τραγουδώντας παιδικούς στίχους στα παιδιά μας επικοινωνούμε διασκεδάζοντας μαζί τους και προάγουμε την βλεμματική επαφή που είναι τόσο σημαντική για την μετέπειτα ανάπτυξη τους. Επίσης, απλές δραστηριότητες που συνοδεύονται από εντολές όπως «δώσε μου ένα φιλί», «πες μου γεια» ή «κάνε παλαμάκια» θέτουν τις βάσεις για την εκμάθηση των κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων ιδιαίτερα στην προσχολική ηλικία. Μόνη προϋπόθεση είναι να μην κρατάμε το κινητό μας τηλέφωνο και το μυαλό μας να είναι ελεύθερο.
2. Διατηρείστε την προσοχή του παιδιού
Διαβάστε μαζί με τα παιδιά σας ένα παιδικό βιβλίο. Τα βιβλία που έχουν τρισδιάστατες εικόνες εξάπτουν ακόμη περισσότερο την φαντασία των παιδιών. Καθίστε με το παιδί σας στο πάτωμα και παίξτε. Βγείτε έξω για ένα περίπατο και παρατηρείστε τον σκύλο που τρέχει, τα παιδιά που κάνουν κούνια στην πλατεία. Με αυτόν τον τρόπο, συμβάλλετε στην ενίσχυση των κοινωνικών δεξιοτήτων του παιδιού σας εφοδιάζοντάς το με κοινωνικές εμπειρίες.
3. Χρησιμοποιείστε την μη λεκτική επικοινωνία
Η μη λεκτική επικοινωνία όπως η ανταλλαγή βλεμμάτων, οι χειρονομίες και η γλώσσα του σώματος παρέχουν σε αυτόν με τον οποίο μιλάμε σημαντικές πληροφορίες. Το παιδί, μέσω των μη λεκτικών ενδείξεων, μαθαίνει να αναγνωρίζει συναισθήματα και νοήματα. Ιδιαίτερα για τα παιδιά που παρουσιάζουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη της λεκτικής τους έκφρασης, αυτή η πρακτική είναι σημαντική για την βελτίωση των επικοινωνιακών τους δεξιοτήτων. Να σημειώσουμε εδώ πως η χρήση της τεχνολογίας έχει μειώσει σημαντικά ή και εξαλείψει αυτές τις «κρυφές» νοηματικά ενδείξεις που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για να περάσει ένα μήνυμα. Τα παιδιά λαμβάνουν όλο και λιγότερα ερεθίσματα από τους γονείς τους.

Πως θα περιορίσετε την αλόγιστη χρήση της τεχνολογίας;
Αν οι παραπάνω πρακτικές μπορούν να εμπλουτίσουν την επαφή μας με τα παιδιά, η λελογισμένη χρήση των σύγχρονων τεχνολογικών μέσων μπορεί να αποδειχθεί εξίσου αποδοτική. Πως όμως οριοθετείται στις σύγχρονες συνθήκες αυτή η λελογισμένη χρήση; Υιοθετώντας τις παρακάτω απλές τεχνικές στην καθημερινότητά σας, μπορείτε να βελτιώσετε τους όρους της επικοινωνίας με τα παιδιά σας:
1. Περιορίστε την χρήση συσκευών όπως το κινητο ή η τηλεόραση κατά την διάρκεια των γευμάτων και πριν τον βραδινό ύπνο. Ορίστε τις ώρες κατά τις οποίες όλα τα μέλη της οικογένειας μπορούν να διασκεδάσουν ή και να ενημερωθούν κάνοντας χρήση της κινητής τηλεφωνίας και του διαδικτύου.

2. Αφήστε στο σπίτι το κινητό και μοιραστείτε ωραίες καθημερινές στιγμές με το παιδί σας: μία εκδρομή στο πάρκο, μία βόλτα στην πλατεία, μία ενασχόληση όπως ο χορός, ένα μπάνιο σε δημόσια πισίνα.

3. Παίξτε ηλεκτρονικά παιχνίδια και δείτε φωτογραφίες μαζί με το παιδί σας. Περιγράψτε τις εμπειρίες σας, σχολιάστε αυτά που βλέπετε και μοιραστείτε μαζί του τον τρόπο που σκέφτεστε. Από παθητικός δέκτης μπορείτε να γίνετε ενεργητικός πομπός πληροφοριών χρησιμοποιώντας την τεχνολογία για να μοιραστείτε τις εμπειρίες σας με το παιδί σας. Αν η στιγμή το επιτρέπει, γίνετε ανταγωνιστικός παίζοντας ένα εκπαιδευτικό παιχνίδι με χρώματα, σχήματα, γράμματα ή λέξεις όπως π.χ. η κρεμάλα.
Η χρήση της τεχνολογίας, όπως κάθε κοινωνική πρακτική, έχει θετικές και αρνητικές όψεις. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, μέχρι σήμερα, καμία έρευνα δεν έχει αποδείξει ότι η λελογισμένη χρήση της τεχνολογίας είναι επιβλαβής για τα παιδιά. Αντιθέτως, έχει διαπιστωθεί ότι μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα ωφέλιμη. Όπως και να έχει όμως, η φυσική επαφή δεν μπορεί να αντικατασταθεί από την ηλεκτρονική επικοινωνία. Σύμφωνα με έρευνες το 80% της εγκεφαλικής μας λειτουργίας αναπτύσσεται στα τρία πρώτα χρόνια της ζωής μας. Η ανάπτυξη ενός παιδιού λοιπόν εξαρτάται κυρίως από τα λεκτικά και μη λεκτικά ερεθίσματα που δέχετε κατά τα πρώτα χρονιά της αλληλοεπίδρασης του με τους γονείς.